«Διασπορά» fake news και δημιουργία θεωριών συνομωσίας

«Διασπορά» fake news και δημιουργία θεωριών συνομωσίας

Σε μια εποχή υπερ-διάδοσης πληροφορίας και παροχής υπηρεσιών ηλεκτρονικού- διαδικτυακού τύπου, επιβιώνει και αναπτύσσεται μια άλλη σχολή σκέψης, η οποία αποτελεί την επιτομή των σύγχρονων κοινωνιών. Πρόκειται για κοινωνίες οι οποίες καταναλώνουν αλόγιστα πλήθος πληροφοριών, χωρίς να προβαίνουν σε περαιτέρω/πρότερη αναζήτηση, εξέταση και κριτική αξιολόγηση της κάθε πληροφορίας.

Παραπληροφόρηση και fake news οδηγούν την κοινή γνώμη στην καλλιέργεια ανάλογων απόψεων, οι οποίες δεν μπορούν να αγνοηθούν και κυρίως να θεωρηθούν παρωχημένες ή και ασήμαντες. Δεν είναι δείγμα αξιολόγησης το αν αποτελούν «προϊόν» μειοψηφίας ή δεν απαντούν σε συνθήκες της πραγματικότητας, καθώς ακούγονται και κυκλοφορούν ανεξάρτητα από τα παραπάνω.

Έρευνα του «NewsGuard» παρουσιάζει την διαδικτυακή σελίδα «Facebook» ως μη ασφαλή ιστότοπο, στον οποίο δεν προστατεύονται οι χρήστες. 20 από τους λογαριασμούς που είχε παρακολουθήσει κατά τη διάρκεια μιας περιόδου (αφορούσε πληροφορίες για την διασπορά του Covid-19), είχαν αποκτήσει συνολικά 372.670 οπαδούς, ενώ παράλληλα δημοσίευαν ιατρικό και λοιπό περιεχόμενο, με αβάσιμες πηγές και πληροφορίες.

Πρόκειται για ένα παράδειγμα, ανάμεσα σε πολλά, για τα οποία η διάδοση πληροφορίας έχει καταλήξει σε επί σκοπού πρόκληση αισθημάτων, συνθηκών και απόψεων. Γιατί, λοιπόν, τα fake news και η δημιουργία θεωριών συνομωσίας αποτελούν επικίνδυνες συνθήκες των σύγχρονων κοινωνιών;

Έρευνα του «Statista» παρουσιάζει την διάδοση fake news στις ευρωπαϊκές χώρες, με την Ελλάδα να βρίσκεται πρώτη στην κατάταξη, με ποσοστό 55% εμφάνισης fake news καθημερινά ή σχεδόν κάθε μέρα. Περισσότερες από τις μισές ειδήσεις και πληροφορίες αποτελούν ψευδές προϊόν, το οποίο διαδίδεται με μεγαλύτερη συχνότητα ακόμη και από την πρωτόγνωρη, σε εμάς, διασπορά του νέου κορωναϊού.

Το «νήμα» διάδοσης πληροφορίας διαθέτει δυο άκρες. Στην πρώτη ο πάροχος της πληροφορίας, κατασκευάζει ιστορίες και δημιουργεί περιεχόμενο, το οποίο φιλοδοξεί κατά περίπτωση να εντυπωσιάσει, να προβληματίσει, να συσπειρώσει, να διχάσει και κυρίως (κατά την προσωπική μου κρίση) να προκαλέσει. Η πορεία της πληροφορίας αυτής ακολουθεί και μια φαντασιακή πορεία επάνω σε ένα νήμα. Όσο μεγαλύτερη απόσταση έχει η πρώτη άκρη από την δεύτερη ( για την οποία θα γίνει λόγος) τόσο μεγαλύτερη αντοχή και διάρκεια θα διαθέτει. Θα εξακολουθεί να διαδίδεται είτε ταχέως ( εάν γίνεται κάθετα, όπου η κάθετη διάδοση πληροφορίας γίνεται μεταξύ κράτους και κοινωνίας των πολιτών) είτε με βραδεία ταχύτητα ( οριζόντια , καθώς εκεί η κοινωνία περιπλέκεται ακόμα περισσότερο) μέχρι να καταλήξει στην δεύτερη άκρη, εάν συμβεί αυτό.

Εάν αναγνωριστεί η ψευδής πληροφορία, τότε το νήμα καταλήγει στην δεύτερη άκρη του και στο σημείο αυτό «κόβεται» και παύει, να υφίσταται. Εάν αποτύχει η αναγνώριση τότε το νήμα αυτό καταλήγει σε «κουβάρι», στο οποίο οι δυο άκρες παύουν να ξεχωρίζουν και πλέον δεν είναι διακριτό το σημείο εκκίνησης από την αναγνώριση και την αξιολόγηση της πληροφορίας.

Σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνοι της διάδοσης είναι όσοι διοχετεύουν την πληροφορία στα «κοινωνικά λόμπι». Αν, όμως, προχωρήσουμε σε περαιτέρω αξιολόγηση, μήπως είναι υπεύθυνες οι ίδιες οι κοινωνίες, οι οποίες καταναλώνουν κάθε προέλευσης προϊόν χωρίς να αμφισβητήσουν την αξιοπιστία του; Όλο αυτό το «οικοδόμημα» θα καταλήξει ανεπαίσθητα και στην δημιουργία των θεωριών συνομωσίας.

Όσο πιο ισχυρό έρεισμα αποκτήσει η πληροφορία και όση απόσταση λάβει στην μετάδοση της, τόσο θα νοθεύεται και παραποιείται, με αποτέλεσμα να παρουσιάζεται κάθε φορά και διαφορετικά. Η κάθε διαφορετική εκδοχή της θα υιοθετείται από όσους την θεωρούν κατάλληλη για την εξυπηρέτηση των σκοπών τους ή πολύ απλά τον εφησυχασμό τους για το εν λόγω θέμα.

Απλό παράδειγμα είναι η τωρινή συνθήκη των εμβολιασμών. Η πληροφορία διαδόθηκε ως ορισμένη και κατέληξε σε απόψεις, όπου από την μια πλευρά η «υπερ κοινότητα» δέχθηκε την πληροφορία και την απέδωσε διαφορετικά σε βάρος της «κατά κοινότητας», η οποία παραποιεί την πληροφορία και καταλήγει σε θεωρίες συνομωσίας.

Μία θεωρία συνομωσίας δημιουργείται από φόβο και αβεβαιότητα. Πολλές φορές δεν χρειάζονται τα παραπάνω. Πρόκειται, ωστόσο, για βέβαιη απόκλιση από την πραγματικότητα. Απομακρύνεται από την ρίζα του προβλήματος, δεν κατορθώνει επί της ουσίας να προσφέρει κάτι και αντιθέτως δημιουργεί σειρά άλλων προβλημάτων. Κάθε μεμονωμένο γεγονός ερμηνεύεται ως συνωμοτική ενέργεια. Το πρόβλημα με την τελευταία, είναι ότι αποδίδονται χαρακτηριστικά θύτη και θύματος και επομένως η δημιουργία δυο πλευρών.

Γιατί, λοιπόν, είναι κάποιος θύμα ή προσπαθεί να παρουσιάσει τον εαυτό του ως θύμα; Εκεί κρύβεται και το πραγματικό πρόβλημα. Εάν κάτι δεν μας εξυπηρετεί, δεν θα πρέπει να αποδίδεται ως ενέργεια σε βάρος μας. Γιατί για κάθε θύμα ενεργειών, πρέπει να εξευρεθεί και θύτης. Πολλές φορές δεν ξεχωρίζει ο πρώτος από τον δεύτερο!